Karin Wolfs
De corona-pandemie stortte de wereldwijde filmwereld in een existentiële crisis (zie daarvoor het coronadossier in dit Filmjaarboek). Maar er gebeurde meer in de filmwereld van 2020, met Black Lives Matter-films, een hausse aan vrouwelijke protagonisten en films over hoe we het zicht op onze wereld verliezen.
In een jaar waarin de verschillen tussen rijk en arm wereldwijd verder op scherp werden gezet, gingen vier Oscars (voor beste scenario, beste regie, beste internationale film en beste film) naar een film die die kloof tot onderwerp had: Parasite van de Zuid-Koreaan Bong Joon Ho. Voor het eerst ging de Oscar voor beste film naar een niet-Engelstalige productie. Terwijl overheden wereldwijd hun macht lieten gelden door grondrechten als bewegingsvrijheid, lichamelijke integriteit en fysiek onderwijs verregaand te beperken, gingen veel van de beste films uit 2020 over individuen die te lijden hebben onder repressie, doorgaans aan de onderkant van de maatschappij. Zelfs dienaren van het staatsapparaat zelf kwamen zo knel te zitten, onder meer in Les Misérables van Ladj Ly, juryprijswinnaar in Cannes 2019 en genomineerd voor zowel een Oscar als Golden Globe voor beste film. Daarin kwam de jeugd van de Parijse buitenwijken in opstand tegen een excessief optredend politieapparaat. Als motto diende Victor Hugo’s wijsheid: ‘Mijn vrienden, onthoud dit: er bestaan geen onkruid en geen slechte mensen. Er bestaan enkel slechte opvoeders.’
De juryprijs in Cannes werd gedeeld met Bacurau, dat arthousedrama en retropulp mengde tot een politieke satire over rijkelui uit de stad die jacht maken op arme Braziliaanse plattelandsbewoners. Iets dergelijks gebeurde in de B-horrorsatire The Hunt, waarin leden van de ‘weldenkende’ Amerikaanse democratisch-liberale elite jacht maakten op ‘dom’ conservatief werkvolk, in een mijnenveld van politieke correctheid, fake news, morele superioriteit en aannames die oordelen (lees: kapotschieten) legitimeerden.
In Valley of the Gods had de rijkste man op aarde het voorzien op een stukje heilige grond van arme native Americans. In het hybride La última primavera werd een arme familie door overheidsinstanties verjaagd uit de sloppenwijken van Madrid. Just 6.5 liet zien hoe de Iraanse war on drugs onder een totalitair en corrupt overheidsapparaat de bevolking harder raakt dan de drugshandel zelf. In het visueel verbluffende The Wild Goose Lake, dat ging over overleven aan de onderkant van de Chinese samenleving, bleek vluchten geen optie voor een door de politie opgejaagde bendeleider in een wetteloos merengebied. In de Braziliaanse satire Divino amor ging het over een totalitair-christelijke samenleving in de nabije toekomst, waar een gemeenteambtenaar de relaties van mensen die een scheiding aanvragen repareert in haar op bevruchting gerichte parenclub genaamd ‘goddelijke liefde’. De Zilveren Leeuw in Venetië ging naar New Order, dat je best als Nieuw Normaal zou kunnen vertalen: een dystopie zonder helden, over een chique bruiloft die wordt verstoord door demonstranten, gevolgd door een maatschappelijke geweldsuitbarsting waarover ScreenDaily schreef: ‘De verwrongen woede en verbijstering van een verdeeld volk, verwoest door een stadsguerilla en endemische corruptie.’ De trailer vatte het zo samen: ‘Een noodzakelijke fictie over een realiteit in de zeer nabije toekomst.’
In het waargebeurde The Trial of the Chicago 7 werd demonstreren gecriminaliseerd en probeerde de Amerikaanse overheid revolutionaire leiders achter slot en grendel te krijgen. In de verpletterende documentaire For Sama – tot beste documentaire uitgeroepen in Cannes en op IDFA bekroond met de publieksprijs – zagen we hoe de Syrische absolute leider Assad met hulp van de Russen de levens van de inwoners van de opstandige stad Aleppo om zeep helpt.
In Berlijn ging de Gouden Beer naar There Is No Evil, over Iraniërs die betrokken zijn bij executies van medeburgers en over het effect dat een autocratie op het (morele) leven van haar burgers heeft. De door een werk- en uitreisverbod getroffen regisseur Mohammad Rasoulof schreef in reactie woorden die in de loop van het jaar profetisch bleken aangezien ze voor een groot deel van de wereldbevolking van toepassing werden: “Het recht om te kiezen tussen aanwezig of afwezig zijn op het festival geldt niet voor mij.” Producent Kaveh Farnam die de prijs aannam, zei: “Dit verhaal herinnert ons eraan dat er geen muren op deze wereld bestaan die de kracht van de verbeelding, de kracht van ideeën, geloof en liefde kunnen weerstaan.”
Officiële geschiedenis herschreven
Nadat de WHO op 11 maart een pandemie had uitgeroepen, werd er op 15 maart in Nederland een eerste lockdown uitgeroepen die het openbare leven platlegde. Het kabinet doopte de situatie een ‘nieuw normaal.’ In allerhaast werden coronaprotocollen opgetuigd om het werk op filmsets met in achtneming van veiligheidsvoorschriften zoals handen wassen, verplichte mondkapjes en sneltesten onder het toeziend oog van een coronamanager door te kunnen laten gaan. Gedurende het jaar gingen de Nederlandse bioscoopzalen tot drie keer toe geheel op slot voor in totaal 15 weken. Dat leidde tot een forse daling van het filmaanbod, een halvering van het bioscoopbezoek en een flinke stijging van het aantal abonnementen op streamingplatforms. In het jaar dat de cinema 125 jaar bestond verloren de bioscopen zo hun primaat aan het digitale domein online. Het gezamenlijke uitje, de gedeelde filmbeleving maakte plaats voor de individuele ervaring: afgeschermd van de buitenwereld, thuis met een koptelefoon op, starend naar een laptop werd op filmgebied de nieuwe standaard. Nadat eerder al werd gesignaleerd dat mensen in toenemende mate in hun eigen bubbel leefden, trok iedereen zich in 2020 terug uit de ‘gevaarlijke’ buitenwereld op het eigen eiland, achter de voordeur, waar het ‘veilig’ was.
In 2019 vroeg de depressieve titelheld in Oscarwinnaar Joker zich al af: “Ligt het aan mij, of wordt de wereld daarbuiten gekker?” In 2020 luisterde de jonge, radicaliserende Zakaria in Sons of Denmark via de autoradio naar de popband TV-2 met het nummer The Whole World’s Gone Nuts In de veelbesproken Netflix-documentaire The Social Dilemma, over de invloed van sociale media op ons wereldbeeld, zei voormalig Google-werknemer Tristan Harris, die inmiddels pleitbezorger is voor ethische technologie: “Als je om je heen kijkt, krijg je het gevoel dat de wereld gek is geworden. Je moet je afvragen: is dit normaal? Of zijn we allemaal betoverd?” Of zoals in The Social Dilemma werd gezegd: “We zijn van een informatietijdperk naar een desinformatietijdperk gegaan.” Op het filmfestival van Berlijn had documentairemaker Victor Kossakovsky het over hoe slecht mensen kijken: “We zijn ziende blind.” Hij hekelde het overaanbod aan films en de daarbij behorende ‘intellectuele vervuiling’. Kossakovsky: “Er is geen behoefte aan verhalen waarvan de afloop vaststaat, die alles begrijpen, maar aan het tonen van iets dat je nooit eerder zag of niet wilde zien: films die ruimte laten voor magie, waarin een groot deel onvoorspelbaar is.”
Dat waarheidsvinding veel van doen heeft met voortschrijdend inzicht, perspectief en veranderende tijden werd duidelijk in de vele films die eerdere officiële geschiedenissen herschreven. Ook daarin speelde een repressieve staat die de levens van burgers overschaduwde en hun de eigen stem en waardigheid ontnam, een hoofdrol. In A Hidden Life werd de ‘verrader’ Franz Jägerstätter, een Oostenrijkse boer die weigerde trouw aan Hitler te zweren, gerehabiliteerd tot principiële held die trouw blijft aan zijn eigen principes als vrij mens. De Franse regisseur Bruno Dumont zette vijftiende-eeuwse wereldlijke en geestelijke leiders in de beklaagdenbank in Jeanne d’Arc, voor het naar de brandstapel jagen van een autonome geest. True History of the Kelly Gang begon met de disclaimer ‘Niets dat je zo gaat zien is waar’ maar ging ondertussen wel over de historische Australische struikrover en volksheld Ned Kelly. In de film herschreef Kelly zijn eigen officiële geschiedenis voor zijn zoon over een leven als opstandeling tegen wil en dank, rebellerend tegen het gezag dat hem klein houdt. In de docufictiefilm Lamentations of Judas kwamen oud-strijders uit het woestijndorpje Pomfret aan het woord, die door de Zuid-Afrikanen in Angola werden gerekruteerd om in de burgeroorlog tegen hun eigen volk te vechten. La Cordillera de los suenos was een scherpzinnig monument van Patrizio Guzmán voor de verwoeste droom van zijn geboorteland Chili, dat is belast met de erfenis van dictator Pinochet. De film werd tijdens Cannes 2019 bekroond met het Gouden Oog voor de beste documentaire.
In de hybride documentaire Sidik en de panter keerde de Koerdisch-Nederlandse regisseur Reber Dosky terug naar zijn geboortestreek in de Koerdische bergen in Noord-Irak om een gedenkteken op te richten voor zijn grootvader, die als guerillastrijder werd gedood door het regeringsleger. De documentaire familiekroniek Heimat ist ein Raum aus Zeit ging over de wonden van een reeks revoluties in de hoofden van drie generaties van een Duitse familie. In The Kingmaker bleek Imelda Marcos – 25 jaar na de afzetting van haar man, de Filipijnse dictator Marcos die van 1965 tot 1986 aan de macht was – achter de schermen nog steeds aan de touwtjes te trekken, mede dankzij Facebook. Zij stelde: “Perceptie is echt; de waarheid is dat niet.”
Verantwoordelijkheid nemen
Terwijl in december de eerste hoorzittingen begonnen in de rechtszaak die milieuorganisaties tegen multinational Shell aanbonden met als eis haar CO2-uitstoot drastisch in te perken omdat de overheid dat nalaat, zagen we in de bioscoop Dark Waters. Hierin roept advocaat Rob Bilott in zijn eentje chemieconcern DuPont ter verantwoording over de vervuiling van drinkwater, nadat de overheid dat veertig jaar lang door de vingers zag. “Het systeem deugt niet!” riep Bilott. “De overheid beschermt de burgers niet langer, dus moeten ze dat zelf doen.”
In het spraakmakende The Assistant, gemodelleerd naar het filmproductiebedrijf van Harvey Weinstein, die eind februari schuldig werd bevonden aan verkrachting en aanranding, was het een autoritaire werkgever die een angstcultuur kweekte: verantwoordelijkheid nemen voor immoreel gedrag werd niet gewaardeerd. In Netflixfilm Mank hekelt de sociaalkritische scenarist Herman J. Mankiewicz de bezoekers van societyfeestjes in Hollywood tijdens de Depressie aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Als regisseur Orson Welles exclusieve scenariocredits eist voor het script voor Citizen Kane (1941) waarin Welles een ondergeschikte rol had, zegt Mankiewicz nee.
In A Girl Missing ging het over sensatielust, onuitgesproken zaken en het belang van context rond de verdwijning van een schoolmeisje die een thuiszorgmedewerkster ten onrechte wordt aangerekend. Barn bestudeerde de rol die verantwoordelijkheid inneemt in de relatie tussen ouders onderling en de relaties tussen hun kinderen na een toevallige gebeurtenis: hoe meningen zich vormen op basis van aannames en hoe er onderling wordt gecommuniceerd. Maar minstens zo bepalend is wat er niet wordt gezegd.
Black Lives Matter
Op 1 juni verzamelde zich een menigte op de Dam in Amsterdam om te protesteren tegen politiegeweld tegen zwarte mensen onder de vlag Black Lives Matter. De verontwaardiging kwam overwaaien uit de VS nadat daar de zwarte George Floyd bij een arrestatie door een witte agent met een knie op zijn nek werd doodgedrukt. Er waren wereldwijd protesten, ook in andere Nederlandse steden. Spraakmakend waren ondertussen ook de nodige aan Black Lives Matter gerelateerde films. In Queen & Slim ontaardt een date van twee Afro-Amerikanen in een landelijke klopjacht nadat een controle van een opgefokte witte agent uit de hand loopt. Ava DuVernay’s Netflix-miniserie When They See Us ging over de Central Park Five: vijf zwarte tieners die in 1989 door witte opsporingsambtenaren ten onrechte werden beschuldigd van een verkrachting van een vrouw in het New Yorkse Central Park.
In de vijfdelige BBC-filmserie Small Axe gaf Steve McQueen een gezicht aan historische gebeurtenissen rond de zwarte gemeenschap in Groot-Brittannië, waarbij onder meer diepgeworteld racisme binnen de Londense politie aan de orde kwam. Roald Dahls The Witches, waarin een zwarte grootmoeder en kleinzoon de hoofdrol speelden te midden van hoofdzakelijk witte heksen in zuidelijk Amerika anno 1968, werkte dat uitgesproken politieke gegeven niet uit, maar bedekte het met een inclusief sausje. De Nederlandse speelfilm Buladó van Eché Janga – over een meisje op Curaçao dat opgroeit tussen twee culturen – won het Gouden Kalf voor beste Nederlandse film.
Cancel culture en disclaimers
In 2020 ontstond steeds meer onenigheid over wat waar of goed is. De golf van publieke verontwaardiging daarover online, die via sociale media bewerkstelligt dat afstand wordt gedaan van wie of wat de toets der kritiek niet doorstaat – de zogenaamde cancel culture – zorgde ervoor dat disclaimers met betrekking tot de inhoud van films een vlucht namen. Daarmee dekten bedrijven en instellingen – beducht voor imagoschade – zich van tevoren in tegen mogelijke kritiek. Zo werden klassieke Disney-films als Fantasia (1940), Peter Pan (1953) en Dumbo (1941) voorafgegaan door een racisme-disclaimer op streamingplatform Disney+ geplaatst. Gone with the Wind (1939) verscheen op HBO Max met de disclaimer dat de film de ‘horror van de slavernij ontkent’. Netflix weerstond op haar beurt de roep van een groep monarchisten om een disclaimer bij het vierde seizoen van dramaserie The Crown, omdat die hun beeld van de monarchie en daarmee hun Britse identiteit zou besmeuren. Hoewel geworteld in de realiteit was immers van meet af duidelijk dat het hier om een gedramatiseerde versie van die realiteit ging. Nog voor iemand de film had gezien kwam zo ook al de trailer van de Nederlandse speelfilm De Oost onder vuur te liggen, omdat oud-Indiëgangers bang waren dat in de film parallellen tussen het gedrag van Nederlandse militairen en nazi’s zou worden getrokken. Na gesprekken met de producent zag die overigens van een disclaimer af. Verhitte discussies waren er ook over het waarheidsgehalte van de kritische documentaire Planet of the Humans, over ‘groene’ energie, die gratis online werd gezet, ruim acht miljoen keer werd bekeken en na klachten van een fotograaf over vermeende inbreuk op zijn copyright door YouTube werd verwijderd. Een claim die door de makers werd weersproken en geduid als politiek gemotiveerde censuur. Twee weken later stond de film weer online op YouTube.
Vrouwenhausse
Winnaar van de European Film Award voor de meest innovatieve filmvertelling was Mark Cousins’ Women Make Film: A New Road Movie Through Cinema. Deze 15 uur durende ode aan het werk van 183 vrouwelijke regisseurs pleit voor het herschrijven van de filmgeschiedenis door hun ondergewaardeerde films in de schijnwerpers te zetten. Hoewel Cousins niet wilde generaliseren, viel hem op dat die films ‘minder veldslagen, minder botsende auto’s en veel meer vrouwelijke protagonisten’ hadden. Hij vond dat er beter naar de filmgeschiedenis moet worden gekeken en bepleitte herwaardering van onder meer de eerste vrouwelijke filmpionier Alice Guy-Blaché (1873-1968), de eerste vrouwelijke regieprijswinnares van Cannes Julia Solntseva (1901-1989), en de visionaire Roemeens-Oekraïense regisseur Kira Moeratova (1934-2018).
Ook in de bioscoop werd dit jaar een inhaalslag gemaakt, met opvallend veel films met vrouwelijke hoofdrollen, die in pakweg de helft van de gevallen ook door vrouwen werden geregisseerd. In Venetië ging de prijs voor beste actrice naar de Britse Vanessa Kirby, voor haar indrukwekkende rol als rouwende vrouw na een miskraam in Pieces of a Woman. Ook was het een doorbraakjaar voor actrice Anya Taylor Joy dankzij haar hoofdrol in de veelbekeken dramaserie The Queen’s Gambit over een vrouwelijk schaaktalent. Daarnaast was ze te zien in de titelrol van Jane Austen-verfilming Emma. van Autumn de Wilde. In het voorjaar draaide de documentaire Woman in de bioscopen, die vrouw-zijn tot onderwerp had. Populair was de feelgoodfilm Little Women, een eigentijdse interpretatie van de klassieker van Louisa May Alcott door Greta Gerwig. Er waren vrouwen te zien die tegen de stroom op zwommen en grenzen verlegden in God Exists, Her Name Is Petrunya van Teona Strugar Mitevska, The Perfect Candidate van Haifaa Al-Mansour, Proxima van Alice Winocour, Misbehaviour van Philippa Lowthorpe, Jeanne d’Arc, Bombshell en de documentaires I Am Greta over milieuactiviste Greta Thunberg, en Maiden, over het eerste vrouwenzeilteam dat deelnam aan de Whitbreadrace. Helmut Newton: The Bad and the Beautiful bood daarnaast een interessante kijk op diens subversieve vrouwenportretten. Onconventionele vrouwen stonden onder meer centraal in Babyteeth van Shannon Murphy, Papicha van Mounia Meddour (over een illegale modeshow in streng religieus Iran), Jumbo van Zoé Wittock (over een maagd die verliefd wordt op een kermisattractie), Rocks van Sarah Gavron over Londense tienermeiden en A Perfectly Normal Family van Malou Reymann (waarin een vader vrouw wil zijn), Ema, Drama Girl, Honeyland en Ghost Tropic. En dan waren er nog Beanpole, Vitalina Varela, For Sama en de animatiefilm Wolfwalkers waarin twee meisjes de hoofdrol speelden. Relatiedrama’s over twee vrouwen waren te zien in Deux, Ammonite en Shirley.
Regisseur in beeld
Hoezeer regisseurs met hun onderwerp verbonden zijn en hoezeer hun film ontstaat in dialoog met hun omgeving bleek dit jaar uit films waarin de regisseurs het gaandeweg niet volhielden om achter de camera te blijven. Ze stapten in beeld. In Sidik en de panter, dat tijdens IDFA 2019 werd uitgeroepen tot beste Nederlandse documentaire, stapte regisseur Reber Dosky in beeld om in de Koerdische Bergen van Noord-Irak te helpen van zwerfkeien een monumentje voor zijn vermoorde grootvader te maken. In Farewell Paradise, een aangrijpend portret van het uiteenvallen van het gezin waarin ze opgroeide, ontkwam regisseur Sonja Wyss er ook niet aan om zich voor de camera op te stellen als deel van haar eigen familieverhaal. In het in Berlijn en op IDFA vertoonde Gunda, waarin Victor Kossakovsky een zeug portretteerde als zijn gelijke, koos de regisseur er omwille van zijn film voor om op het cruciale moment dat Gunda hem aanspreekt met haar blik achter de camera te blijven. Hij voelde zich daar vervolgens zo vreselijke schuldig over dat hij overwoog de film My Apology te noemen.
In For Sama, dat op IDFA de publieksprijs won en werd genomineerd voor een Oscar, schrijft regisseur Waad al-Kateab een zeer persoonlijke videobrief aan haar dochter Sama, die wordt geboren in de belegerde Syrische stad Aleppo. Naar aanleiding van haar sterk autobiografische speelfilm DNA, over haar Algerijnse wortels, duidde Radio France regisseur Maiwenn als ‘de belichameling van een nieuwe generatie van filmmakers die zich niet achter hun camera verschuilen’.
Overleden
Op 104-jarige leeftijd overleed filmster Olivia de Havilland (104), een icoon uit het gouden tijdperk van Hollywood door haar rollen tegenover Errol Flynn in onder meer The Adventures of Robin Hood (1938) en die van Melanie in Gone with the Wind (1939), maar ook vanwege haar geruchtmakende juridische overwinning met het De Havilland-arrest, waarin werd bepaald dat studio’s sterren voortaan niet langer dan zeven jaar aan zich mochten binden. De Amerikaanse acteur Kirk Douglas, die met 103 een even ongelooflijke leeftijd bereikte, is onlosmakelijk verbonden met het klassieke Spartacus (1960), boksfilm Champion (1949), societydrama The Bad and the Beautiful (1952) en Van Gogh-biopic Lust for Life (1956). De vele epische soundtracks die de legendarische Italiaanse componist Ennio Morricone (91) bedacht, behoorden tot de beste en bekendste ooit, voor even legendarische spaghettiwesterns zoals The Good, the Bad and the Ugly (1966) en Once Upon a Time in the West (1968), later gevolgd door Gouden Palm-winnaar The Mission (1986).
De aan kanker overleden Afro-Amerikaanse acteur Chadwick Boseman (43) was een rolmodel als Marvel-stripheld Black Panther in de gelijknamige superheldenfilm met een hoofdzakelijk zwarte bezetting, die behalve groot kassucces de eerste superheldenfilm was die genomineerd werd voor een Oscar. Behalve de Bondgirls Honor Blackman (94) – naast Sean Connery in Goldfinger als Pussy Galore – en Diana Rigg (82), die recent nog de mater familias van de Tyrells vertolkte in Game of Thrones, verloor de filmwereld de eerste en door velen als ultieme James Bond-vertolker geziene Schotse acteur met de ondeugende blik, Sean Connery (90), die een Oscar won voor zijn rol als doorgewinterde politieveteraan in The Untouchables (1987). Andere eigenzinnige personages vertolkte hij in moordmysterie The Name of the Rose (1986) en onderzeeër-thriller The Hunt for Red October (1990). De aan corona overleden Zuid-Koreaanse regisseur Kim Ki-Duk (59) vestigde zijn naam met films waarin menselijke wreedheid een prominente plaats innam, zoals vishaakjesfilm The Isle (2000), Spring, Summer, Fall, Winter… and Spring (2003), Bin-Jip (2004) en Gouden Leeuw-winnaar Pietà (2012), maar van actrices #MeToo-aantijgingen kreeg over seksueel wangedrag.
De Zweeds-Franse acteur Max von Sydow (90) werd bekend door de films van Ingmar Bergman – met name als schaker tegen de Dood in Het zevende zegel (1957) – en vervolgens wereldberoemd als de priester in de klassieke horrorfilm The Exorcist (1973). De Tsjechische filmauteur en acteur Jiri Menzel (82), wiens vaak absurde, gezagskritische films hun oorsprong vonden in de Tsjechische New Wave, won voor zijn Closely Observed Trains (1966) een Oscar, kreeg een Gouden Beer voor Larks on a String (1959) en werd voor een Oscar genomineerd met My Sweet Little Village (1986). De Vlaamse filmvernieuwer Robbe De Hert (77) was mede-oprichter van geëngageerd filmmakerscollectief Fugitive Cinema, brak door met literatuurverfilming De witte van Sichem (1980) en had succes met komedie Zware jongens (1984), Gouden Kalf-winnaar Blueberry Hill en Elsschotverfilming Lijmen/Het been (1997).
De in Zuid-Afrika geboren en in Groot-Brittannië werkende scenarist Donald Harwood schreef onder meer het Gouden Palm- en Oscar winnende (bewerkte) script voor Roman Polanski’s The Pianist (2002) en was Oscargenomineerd voor het eveneens bewerkte script voor The Diving Bell and the Butterfly (2007).
De Nederlandse filmwereld verloor op 4 oktober documentairemaker Kees Hin (83), bekend van zijn vele filmische, uit observaties en associaties opgebouwde zoektochten, waaronder Soldaten zonder geweren (1985), De laatste reis (1993), Cinéma invisible (2004), Theresienstadt – Film of waarheid (1995) en De fietser – De cyclus van het leven (2018), die zijn laatste was. Meerdere van zijn films werden gemonteerd door zijn dochter Barbara Hin (56) die tweeëneenhalve maand eerder aan kanker overleed. Van kunstenaar en filmmaker Boris Gerrets (72) ging dit jaar postuum zijn laatste film Lamentations of Judas in première. Filmmaker Nikolai van der Heijde was het meest bekend van de komedie Help de dokter verzuipt (1974) en was samen met ‘Pim en Wim’ oprichter van het spraakmakende filmblad Skoop.
Acteur Aart Staartjes (81), vaak te horen als stem of te zien in bijrollen, overleed na een verkeersongeluk in Friesland. Theateractrice Martine Crefcoeur (84) trad op in de verfilming van het toneelstuk The Family (1973) van Lodewijk de Boer. Film- en televisieregisseur Hans Scheepmaker (69), verantwoordelijk voor de eerste Baantjerfilm Moord in extase, het neergesabelde Field of Honor (1987) en de geflopte Hoge hakken echte liefde-remake Als je verliefd wordt (2012), stierf aan de gevolgen van wespensteken. In Oud-Volkskrant filmjournalist Peter van Bueren (78) en filmredacteur en televisiemaker Fred Bredschneyder (93) verloor de Kring van Nederlandse Filmjournalisten twee van haar ereleden.