André Waardenburg
Van Filmkader tot De Kijk van Koolhoven: filmprogramma’s op tv zijn filmerfgoed dat het verdient om eens goed in kaart gebracht te worden. Daarbij is de reputatie van Simon van Collem als ‘ster onder de sterren’ aan herwaardering toe: zijn eerdere filmrubrieken met interviews met Harold Lloyd, Alfred Hitchcock en Fritz Lang zijn ten onrechte vergeten. Een overzicht van de filmprogramma’s op tv vanaf 1955.
Door André Waardenburg
‘Film op televisie is een woestijnlandschap’, kopte het Algemeen Dagblad begin oktober 2018, toen het nieuwe filmprogramma De Kijk van Koolhoven op televisie kwam. In het artikel stelt Ab Zagt: ‘Filmliefhebbers komen er op de Nederlandse televisie bekaaid af. De tijden dat er wekelijks, of desnoods maandelijks een terugkerend filmprogramma werd uitgezonden, zijn lang vervlogen.’
Hoe zit dat met de geschiedenis van filmprogramma’s op televisie? Hoe rijk is het verleden? Een overzicht, van Filmkader (1956) tot en met De Kijk van Koolhoven (2018), met speciale aandacht voor Simon van Collem die honderd jaar geleden werd geboren, op 27 maart 1919.
Het overzicht beperkt zich tot filmprogramma’s, waardoor de vele filmitems die zijn gemaakt door algemene kunstrubrieken als Beeldspraak, Atlantis, Close Up en Het uur van de wolf niet aan de orde komen.
Tot de komst van de TROS, medio jaren zestig, waren er vijf omroepen: AVRO, KRO, NCRV, VARA en VPRO, met als overkoepelend orgaan de NTS (vanaf 1969 de NOS). Al deze zendgemachtigden begonnen in de jaren vijftig met het maken van televisieprogramma’s over film en hechtten aan hun eigen levensbeschouwelijke blik op cinema.
De jaren vijftig en zestig
In 1955 begon de VARA met een filmverzoekprogramma. Hierin riep Piet te Nuyl Jr. kijkers op hun favoriete filmfragmenten op te sturen, die dan later werden uitgezonden en aan elkaar gepraat door Te Nuyl. Dit programma is in zekere zin de voorloper van het populaire Voor een briefkaart op de eerste rang (1970-1982), waarin de tv-kijker ook werd opgeroepen zijn favoriete fragmenten per briefkaart aan te vragen. Er zit een interview van Te Nuyl met de Italiaanse actrice Gina Lollobrigida uit november 1955 in het archief van Beeld en Geluid, maar het is niet duidelijk of dit in Tuschinski opgenomen gesprek, bij de Nederlandse première van la donna più bella del mondo, onderdeel was van zijn filmverzoekprogramma.
De NCRV was de eerste omroep die met een maandelijks filmprogramma kwam, Filmkader (1956-1964). Presentator Peter van Campen besprak hierin actuele filmreleases. Zijn commentaar is helaas verloren gegaan, wel is bekend welke films hij besprak. Op 16 november 1961 recenseerde hij bijvoorbeeld the young savages en fanny. De vertoonde fragmenten zijn in sommige gevallen wel bewaard gebleven in het archief van Beeld en Geluid. Wat opvalt is de lengte van de fragmenten, tussen de vijf en zeven minuten per film, al is het niet zeker of de in het archief bewaarde fragmenten op celluloid ook daadwerkelijk volledig uitgezonden zijn. Wel kun je in zijn algemeenheid stellen dat de filmfragmenten in de allereerste filmprogramma’s in vergelijking tot wat nu gebruikelijk is zeer lang waren, tot soms wel tien minuten.
In een in 1986 opgenomen interview, in het kader van een oral history-project, blikte filmliefhebber Van Campen (later hoofd Filmzaken van de NCRV) terug: “Filmkader was een kritische filmrubriek, in die tijd een nieuwigheid. Meestal waren de filmbesprekingen in die tijd gewoon reclame voor de bioscoop. Maar dit was een poging tot een kritische beschouwing, ook met het doel het NCRV-publiek wat meer film-minded te maken en het filminzicht te geven.” In dit licht is het goed te weten dat het protestants-christelijke dagblad Trouw eind jaren zestig voor het eerst begon met het publiceren van filmrecensies.
Clint Eastwood op bed
In 1958 begon de KRO met Voetlicht en Camera (1958-1960), een maandelijkse rubriek met film- en toneelnieuws. De katholieke filmcriticus A. van Domburg verzorgde hierin het filmnieuws, liet fragmenten zien van recente films en ontving soms gasten zoals Bert Haanstra. Het Algemeen Handelsblad vond hem ‘betweterig’, de Friese Koeriernoemde hem daarentegen ‘de beste filmcriticus, die de t.v. bezit’. De Tijd vond Voetlicht en Camera ‘een welkome rubriek’.
In hetzelfde jaar begon Simon van Collem bij de VPRO het programma Uit de oude draaidoos, een tv-versie van zijn gelijknamige rubriek in de Volkskrant. Het is het begin van Van Collems lange loopbaan als maker van filmrubrieken op televisie, die in 1989 eindigde toen hij in het harnas stierf bij de première van de James Bondfilm a licence to killin Tuschinski. Even ervoor had hij nog een interview afgerond met hoofdrolspeler Timothy Dalton voor Simonskoop(waarover later meer).
Van Collem (1919-1989) heeft de reputatie van oppervlakkige, steenkolenengels sprekende, weinig kritische interviewer die als ‘ster onder de sterren’ graag tegen de filmsterren aanschurkt. Een reputatie die aan herwaardering toe is, getuige De oude draaidoos (1958-1969), maar ook Avroskoop (1970-1973), de rubriek die hij begon toen hij de VPRO verliet. Vooral De oude draaidoos (119 afleveringen) is een uitstekend programma. Van Collem kon er zijn voorliefde in kwijt voor het oude Hollywood, maar ook voor de vooroorlogse Nederlandse amusementsgeschiedenis. Hij presenteert wat stijfjes maar kundig en enthousiasmerend. Van Collem interviewt een jaloersmakende lijst mensen uit het filmvak, van Harold Lloyd, Alfred Hitchcock en Fritz Lang, met wie hij bevriend was, tot het Duitse filmduo Lilian Harvey en Willy Fritsch en de Britse musicalster Jessie Matthews. Daarnaast brengt hij reportages en maakt hij portretten, onder meer van actrice Aaf Bouber, ster van veel Jordaanfilms. In zijn programma doet Van Collem aan filmgeschiedschrijving avant la lettre. Zo brengt hij in 1963 een special over vijftig jaar Nederlandse speelfilms, van Maurits Binger tot Bert Haanstra. In 1968 volgt Van Lubitsch tot Leander, over de geschiedenis van de Duitse cinema, met name de UFA-studio.
Die geschiedkundige belangstelling verzamelt hij ook in het boek Uit de oude draaidoos, een bewerking van zijn Volkskrant-artikelen, dat in 1959 uitkomt. Latere filmhistorici hebben sommige van zijn (soms iets te anekdotische) bevindingen over de pioniersjaren van de Nederlandse film bijgesteld, maar hij zat dicht bij de bron en was de eerste die het vrij systematisch opschreef. Zijn tv-programma was daar een pendant van.
Ook Avroskoop, dat hij maakte met regisseur Hank Onrust, is een prima filmprogramma. Van Collem verruilde hier oude voor contemporaine films. Daarbij voelde hij de tijdgeest goed aan, getuige interviews met Woodstock-regisseur Michael Wadleigh en Paul Mazursky (alex in wonderland, 1969). Ook is zijn belangstelling breder dan in zijn latere Simonskoop-jaren, toen hij zich exclusief richtte op de populaire film en maffe capriolen ging uithalen. Zo liet hij zich in een reportage over stunts (ogenschijnlijk) in een Amsterdamse gracht gooien. In Avroskoop is hij (nog) niet onkritisch. Hij noemt Otto Preminger “een nogal ijdele filmmaker”, en zijn interviews zijn verre van oppervlakkig. Zo spreekt Rita Moreno (west side story, 1961) vrij uitgebreid over racisme en discriminatie in Hollywood. Ook zijn setbezoeken leveren fraaie televisie op, zoals zijn reportage op de set van the beguiled (1971) laat zien. Een amusant verslag dat bovendien een sterk portret bevat van regisseur Don Siegel en een relaxed, informatief interview met Clint Eastwood, die op een bed ligt te wachten tot hij weer naar de set moet.
Terugblikkend kun je stellen dat deze programma’s een schat aan archiefmateriaal opleverden. Sommige interviews zijn uniek, al was het maar omdat Van Collem, voor wie vele deuren opengingen, exclusief sprak met sommige acteurs of makers. Filmerfgoed dat het verdient om eens goed in kaart gebracht te worden.
Mondo Cannes
Van even onschatbare waarde zijn de programma’s die Jan Blokker maakte over film. Blokker, filmcriticus van Het Parool en later Algemeen Handelsblad, onderscheidt zich van Van Collem door zijn interesse in de artistieke film. Blokker begon in 1959 bij de VARA met Filmvenster, dat hij zeven jaar presenteerde en samenstelde, en stapte in 1966 over naar de VPRO, waar hij meer ruimte kreeg. Samen met regisseur Harry Kümel (voor wie Blokker het scenario van monsieur hawarden schreef) maakte hij het maandelijks uitgezonden Cinema (1966-1969). Beide programma’s bevatten besprekingen, reportages en interviews – de klassieke ingrediënten van een filmprogramma. Blokker spreekt beter Engels dan Van Collem en is geïnteresseerd in film als kunstvorm. Als criticus maar ook als tv-maker neemt hij het op voor contemporaine cineasten als Ingmar Bergman, Roman Polanski, Michelangelo Antonioni en filmstromingen als de Britse Free Cinema en de nouvelle vague. Ook de Nederlandse film(cultuur) krijgt zijn aandacht, met interviews met Pim & Wim of reportages over (de toen nieuwe) Filmweek Arnhem en de Cinemanifestatie. Zijn maatschappelijke betrokkenheid toont hij met besprekingen van de film ver van vietnam (loin du vietnam, 1967) en het laten zien van een Black Panthers-film. Net als Van Collem maakt Blokker af en toe een special, zoals de zeer informatieve (en nog steeds goed te gebruiken) tweedelige special over humor en film. Die bevat een interview met Jacques Tati en loopt van de Lumière-broers (l’arroseur arrosé, 1895) tot het (toenmalige) heden.
Twee andere filmcritici, Charles Boost en B.J. Bertina, waren ook betrokken bij filmprogramma’s. Boost stelde meerdere seizoenen van Première samen, niet te verwarren met het ook in Nederland geliefde Belgische Première dat wellicht als voorbeeld diende. In het begin zat de rubriek volgens de tv-criticus van de Volkskrant vol met door Philip Bloemendal (Polygoonjournaal) uitgesproken ‘verkoop-technische tekst’, maar het werd begin jaren zeventig interessanter en gevarieerder. Een uitzending uit 1972 bevat een reportage over het stuntwerk (in de Amsterdamse grachten) uit de film puppet on a chain, een bespreking van de Joegoslavische film Horoscoop en fragmenten uit age of consent (Michael Powell), met een piepjonge Helen Mirren.
Volkskrant-recensent Bertina, volgens De Maasbode ‘een vlot en deskundig causeur’, was presentator en samensteller van De actuele camera (1962-1966), een ‘andersoortige filmrubriek’. Bertina besprak wel recente speelfilms maar onderscheidde zich van zijn concurrenten door het maken van specials, over bijvoorbeeld de toekomst van de Nederlandse speelfilmindustrie (in die tijd een heet hangijzer), de geschiedenis van het bioscoopjournaal (dat toen onder vuur lag) en de Filmacademie. Ook maakte hij een sfeerreportage over Cannes (Mondo Cannes, 1963) waarin het fenomeen starlets aan bod komt.
Jaren zeventig en tachtig
Het filmprogramma dat velen zich vol affectie herinneren is Voor een briefkaart op de eerste rang (KRO). Het begon in 1970 en hield het vol tot 1982, in totaal 140 afleveringen. Presentator Bob Bouma, in eigen woorden een ‘filmjockey’, was charmant maar ook wat stuntelig. Checken kunnen we dat niet: van het programma zijn alleen foto’s bewaard gebleven en slechts een enkele op video opgenomen (latere) aflevering op YouTube.
Bouma was in het dagelijks leven pr-medewerker bij Phonogram, waar hij voor het platenlabel Philips klassieke musici en dirigenten promotioneel begeleidde. Eén dag in de maand nam hij vrij om Briefkaart te presenteren. Kijkers mochten per briefkaart hun favoriete filmfragmenten aanvragen om deze thuis ‘op de eerste rang’ te kunnen zien. Het programma was vooral een quiz, al ontving Bouma ook (internationale) gasten die hij kort en niet al te diepgravend interviewde. Midden in de uitzending zat altijd een panel van drie filmexperts, bijna altijd dezelfde drie: Rinus Ferdinandusse, Willem Nijholt en Yoka Berretty. Die lazen bijvoorbeeld de biografie van een acteur of regisseur en wie het eerst wist om wie het ging won die ronde. Of ze vertelden alle drie een anekdote over een ster of regisseur, en twee van de drie verhalen waren totaal verzonnen (wie van de drie). De kijk- en waarderingscijfers bleven al die jaren hoog. De waardering viel nooit lager uit dan een zeven en tussen de anderhalf en twee miljoen mensen keken ernaar (er waren indertijd twee zenders, Nederland 1 en Nederland 2).
In 1983 kwam de KRO met een nieuwe quiz: Films & Fans, gepresenteerd door Hans van Willigenburg, die in 1972 al eens Bob Bouma verving toen die een hartaanval had gehad. In 70 minuten was er een quiz in vijf ronden, met steeds een afvaller (de winnaar kreeg 3000 gulden). Tussendoor waren er gasten, fragmenten en reportages; alles door Van Willigenburg in vloeiende volzinnen aan elkaar gepraat. Amusement stond voorop, net als bij Van Willigenburgs latere Filmfan (1987-1988). Aandacht aan de kunstzinnige film besteedde hij niet, dat “jaagt mensen weg” zoals hij het in een radio-interview verwoordde.
In 2000 keerde Voor een briefkaart op de eerste rang terug, nu gepresenteerd door Paula Patricio. Wegens tegenvallende kijkcijfers werd het na één seizoen weer van de buis gehaald.
De favoriete film van Sinterklaas
Mensen die geïnteresseerd waren in de filmhuisfilm konden terecht bij Cinevisie (1976-1984) en zijn opvolgers Cinemagazine (1988-1989) en Cinema 3 (1990-1991). Alle drie werden gepresenteerd door Cees van Ede, die op de filmacademie had gezeten en na zijn filmprogramma’s jarenlang eindredacteur was van de kunstrubriek Het uur van de wolf. Zijn programma’s volgen de inmiddels geijkte formule van clips, reportages, interviews en setbezoekjes, maar gaan meer de diepte in. Daarbij speelt een goede redactie een rol, met onder anderen filmjournalisten Ab van Ieperen, Hans Saaltink en Pieter van Lierop. Cinevisie was ook wat brutaler, zo vroeg Van Ede in een reportage naar aanleiding van Rademakers’ makkers staakt uw wild geraas aan Sinterklaas wat zijn favoriete film was (antwoord: The Guns of Navarone). Van Ede en zijn kompanen bedrijven (meestal) gedreven filmjournalistiek, waarbij Cinevisie in 1983 van koers wijzigt en Van Ede in de studio voortaan één gast ontvangt, onder wie Bert Haanstra, Willeke van Ammelrooy, Louis van Gasteren, een pijprokende Joseph L. Mankiewicz en actrice Dominique Sanda. Daarnaast brengt het specials, zoals over de film noir. Het programma onderscheidt zich tevens door zijn voorliefde voor de Franse cinema, waarbij Van Edes goede Frans ongetwijfeld van pas kwam.
De filmrubriek Uitkijk (VARA, 1983-1984) mag niet onvermeld blijven, al was het maar anderhalf seizoen op televisie. Het werd gepresenteerd door Ageeth Scherphuis, met achter de schermen eindredacteur Jan Paul Bresser. Die was in een interview wat bescheiden en defensief (“het is een signaleringsrubriek”) maar de inhoud mag er zijn. Het programma besteedde speciale aandacht aan de Nederlandse film maar besprak ook films die op televisie kwamen of opnieuw in de bioscoop werden uitgebracht. Een greep uit twee willekeurige uitzendingen: een reportage over twee jonge Marilyn Monroe-fans, naar aanleiding van de heruitbreng van twee Monroefilms, een bespreking van the king of comedy, superman iii, danton, educating rita en stille-filmactrice Louise Brooks. Opvallend: het redelijk kritische interview met Erik van Zuylen over zijn film de anna. Ter vergelijking: in dezelfde week zaten de acteurs uit die film, Theu Boermans en Henriëtte Tol, bij Films & Fans voor een babbelgesprekje; Van Willigenburg negeerde regisseur Van Zuylen die naast zijn acteurs zat.
Een week later had Uitkijk een gesprek met Gerard Thoolen over de mannetjesmaker, en genuanceerde besprekingen van the osterman weekend (met Rutger Hauer), zelig, l’homme blessé, een interview met Joris Ivens en wat korte signalementen van opvallende films op televisie, zoals amarcord. Uitkijk deed ook specials, zoals eentje over het International Film Festival Rotterdam. Die filmfestivalspecials werden eind jaren tachtig een trend en een must voor elk zichzelf respecterend filmprogramma. Vandaag de dag zijn die specials het enige dat nog resteert van filmprogramma’s op televisie, met IDFA, IFFR, NFF en Cannes-specials.
De VARA volgde Uitkijk op met Filmnieuws en Videonieuws, die in oktober 1986 logischerwijs werden samengevoegd tot Film- en Videonieuws. Presentatrice was Dieuwertje Blok, die eerder bij de KRO een tweewekelijkse filmrubriek had, Wordt verwacht (1982-1983). Die werd samengesteld door José Kersten, ooit als producente betrokken bij Voor een briefkaart op de eerste rang en Films & Fans, waarvan ze ook regisseur en eindredacteur was. Kersten was tevens regisseur van Filmfan.
Verstrooiing
In 1975 verhuisde Simon van Collem naar de TROS, waar hij tot zijn dood in 1989 Simonskoop zou maken. Hierin besteedde hij vooral aandacht aan de mainstreamfilm, met tussendoor interviews, reportages en setbezoeken. De Nederlandse film kwam vrijwel altijd aan bod. In vergelijking met Avroskoop neemt de kwaliteit echter af. Van Collems interesse is danig versmald en op een enkele uitzondering na zijn de gesprekken vrij nietszeggend. De maandelijkse uitzendingen stralen iets routinematigs uit. Door Simonskoop ontstaat bij velen de indruk dat Van Collem ijdel en oppervlakkig is, iemand die graag in beeld is maar weinig diepgravends biedt, laat staan kritiek levert. Dat imago wordt bekrachtigd door de foto op het omslag van zijn interviewboek De sterren kunnen me nog meer vertellen (1988): Van Collem op schoot bij Shirley MacLaine – de perfecte stok om de hond mee te slaan. Omdat Simonskoop het laatste is wat kijkers van hem zien, raken zijn eerdere filmrubrieken ten onrechte vergeten of worden ze op één hoop gegooid met het vederlichte Simonskoop, waarin informatie, kennis van zaken en educatie definitief werden ingeruild voor verstrooiing.
De jaren tachtig worden getekend door de opkomst van de commerciële televisie. De vertrossing was al gaande bij de publieke omroep (zie: Simonskoop) maar kreeg voorgoed voet aan de grond. Die commercialisering begon bij Veronica Film, gepresenteerd door René Mioch. Dat werd Film & Video en daarna Films & Sterren (Café Hollywood, Sneak, Take 5, RTL Film en Mioch versus Goderie laten we gemakshalve weg). Films & Sterren bestaat nog steeds, het wordt op zaterdagmiddag uitgezonden op RTL5 en op zondagochtend herhaald door RTL4.
Na de dood van Simon van Collem probeerde de TROS het met Hollywood Boulevard (1990-1992), in de studio gepresenteerd door Tineke Verburg. Mylène de la Haye en vanaf eind 1991 Nada van Nie waren verantwoordelijk voor de reportages op locatie, vaak Hollywood.
De AVRO kwakkelde wat met achtereenvolgens Preview, Filmreview en TV-Film. Pas toen Jac. Goderies wekelijks uitgezonden Filmspot naar de AVRO verhuisde, keerde de rust bij de omroep terug. Goderie begon bij de lokale zender AT5, ging vervolgens naar de AVRO om te eindigen op Canal+ en een handjevol lokale zenders. Hij hield het lang vol, van 1993 tot 2009 (ook dankzij Mioch versus Goderie, geënt op Siskel & Ebert & The Movies).
Loopjongens
Bij al die programma’s keert een thema dat sowieso rond filmprogramma’s hangt als een boemerang terug: zijn filmprogramma’s ‘etalages van de filmwereld’ en hun presentatoren ‘loopjongens van de filmindustrie’? (dixit Frits Abrahams in NRC Handelsblad in 1996). Hardnekkige geruchten steken hierbij de kop op, bijvoorbeeld dat filmdistributeurs en (Nederlandse) filmproducenten (Houwer, Van Heijningen) hun filmfragmenten niet afstaan als een programma te kritisch is. Het Vrije Volk schreef: ‘Vijf jaar geleden is Cinevisie op aandrang van de Nederlandse Bioscoopbond gestopt met het leveren van kritiek op speelfilms, zo legt Van Ede uit: “We hebben toen besloten dat we aan films die we niet zo goed vonden geen aandacht meer zouden besteden”.’ Anderen, zoals Van Collem, hebben altijd ontkend dat zij onder druk werden gezet door distributeurs, of erger, geld kregen om fragmenten juist wel te vertonen. Wel was er onderling strijd, tussen bijvoorbeeld Mioch en Van Collem wie welke filmfragmenten of primeurs kreeg. Als er al distributeurs zijn geweest die fragmenten weigerden, zijn dat de grote Amerikaanse concerns als Warner en UPI. Maar normaliter zijn beide partijen gebaat bij een vriendschappelijke relatie.
Wel hangt de schijn van belangenverstrengeling rond mensen als Van Collem (Jeroen Krabbé: “Hij lulde mensen naar de bioscoop”), die jarenlang bij een filmverhuurkantoor werkte, en Jac. Goderie, die films programmeerde bij bioscoopconcern MGM/Pathé, films boekte die te zien zijn op KLM-vluchten en een tijdlang hoofdredacteur was van het commerciële, op advertenties drijvende filmblad Preview. Goderie in NRC Handelsblad: “Ik kan dat heel goed scheiden. En ik laat me ook geen last aanpraten, zolang jij niet kunt aantonen waar de belangenverstrengeling schadelijk zou zijn voor het ene of het andere.” Miochs interviews met sterren, ruim dertig jaar archiefmateriaal (12.000 uur), zijn inmiddels een businessmodel. Het door Mioch en Justus Verkerk opgerichte FCCE Corporate verkoopt Miochs oude en nieuwe interviews (volgens hun website ‘premium celebrity entertainment content’) aan meer dan 130 landen. Duidelijk is dat de aandacht sinds de jaren tachtig is versmald en verschoven naar filmsterren, Hollywood en rode lopers. Met soundbites, korte filmflitsen en geen enkele kritische noot.
De jaren negentig
Uitzondering op deze onmiskenbare trend is VPRO’s filmrubriek Stardust, die in 1995 begint en in 2002 ter ziele gaat. De VPRO blijft daarna wel filmitems maken, zoals R.A.M. en cinema.nl dat op internet te zien is en op televisie ook filmfestivalspecials maakt. In 1998, toen Stardust wekelijks werd, vertelde eindredacteur Harry Hosman aan NRC Handelsblad: “Film is niet alleen glamour en show.” Stardust pakt het dan ook journalistiek aan, Hosman: “De filmkritiek verkeert in een tamelijk ernstige crisis, doordat het moet opboksen tegen de vele promotionele kanalen. Wij doen dan ook gewoon ons best om bijzondere films onder de aandacht te brengen.” Daarbij was Stardust breed georiënteerd, van interviews met de makers van special effects en cameramensen tot lange, diepgravende interviews met arthouseregisseurs. Hollywood werd ook wel bezocht, maar dan voor speciale dingen, zoals een lang gesprek (20 minuten) met regisseur Andrew Davis (the fugitive, a perfect murder) over het maken van actiescènes.
De VPRO probeerde in 2018 het verlies van Stardust, de laatst overgebleven serieuze filmrubriek op televisie, op te vangen met De Kijk van Koolhoven. Hierin bespreekt de Nederlandse regisseur zes van zijn geliefde genres, van de western tot de Europese horrorfilm. Koolhoven doet dat net zo aanstekelijk enthousiast als Van Collem kon zijn, maar dan met de kennis van zaken van een echte maker. Het programma heeft bovendien een leuke vorm, met Koolhoven die via trucage in allerlei beroemde scènes rondloopt. Hij is nog meer een spraakwaterval dan Van Willigenburg, al gaat het soms van de hak op de tak. Door ruimtegebrek laat hij veel weg zoals de Hammerhorrorfilms in de aflevering over Europese horror – tot verdriet en zelfs woede van veel horrorfanaten.
In interviews benadrukt hij dat hij vooral geen droge colleges wil geven, waardoor alles niet heel diep graaft. Inzichtelijk over het filmvak is hij wel, zoals in de geprezen aflevering over jaws, waarvan hij de strandscène gedetailleerd analyseert. Hij beroept zich daarbij op de lessen van Harry Kümel, die op de filmacademie gepassioneerd het vak filmanalyse doceerde. Het is dezelfde Harry Kümel die in 1966 Cinema regisseerde, met Jan Blokker als presentator. Via Kümel keert Koolhoven dus (bijna) terug naar het begin van filmprogramma’s op tv. Waarbij het te hopen is dat De Kijk van Koolhoven niet het laatste serieuze filmprogramma is dat de publieke omroep uitzendt.
Filmprogramma’s op de Nederlandse televisie
Genoemde namen zijn de presentatoren, niet de regisseur en/of (eind)redacteuren
1956-1964: Filmkader (Peter van Campen, NCRV)
1958-1960: Voetlicht en camera (Jan Willem Hofstra, toneelnieuws, en A. van Domburg, filmnieuws, KRO)
1958-1969: De oude draaidoos (Simon van Collem, VPRO)
1959-1966: Filmvenster (Jan Blokker, VARA)
1962-1966: De actuele camera (B.J. Bertina, AVRO)
1966-1969: Cinema (Jan Blokker, VPRO)
1966-1967: Première (Charles Boost, NTS)
1970-1971: Première (Charles Boost, NOS)
1970-1973: Avroskoop (Simon van Collem, AVRO)
1970-1982: Voor een briefkaart op de eerste rang (Bob Bouma, KRO)
1975-1989: Simonskoop (Simon van Collem, TROS)
1976-1984: Cinevisie (Cees van Ede e.a., NOS)
1982-1983: Wordt verwacht (Dieuwertje Blok, KRO)
1983-1986: Films & Fans (Hans van Willigenburg, KRO)
1983-1984: Uitkijk (Ageeth Scherphuis, VARA)
[In 1984 een half seizoen, gepresenteerd door Nederlandse acteurs: Huub Stapel, Renée Soutendijk, Jeroen Krabbé, Peter Faber en Willem Nijholt]
1985-1988: Veronica Film (René Mioch, Veronica)
1986: Filmnieuws/Videonieuws (afwisselend elke week; later: Film- en Videonieuws) (Dieuwertje Blok, VARA)
1987-1988: Filmfan (Hans van Willigenburg, KRO)
1988-1996: Film & Video (René Mioch, Veronica)
1988-1989: Cinemagazine (Cees van Ede, NOS) [Opvolger van Cinevisie]
1990-1991: Cinema 3 (Cees van Ede, NOS) [Opvolger van Cinemagazine]
1990-1992: Hollywood Boulevard (Tineke Verburg, TROS)
1991: Preview (Hugo Metsers en Barbara van Beukering, AVRO)
1992: Filmreview (Barbara van Beukering, AVRO)
1993: TV-Film (Jessica Broekhuis, AVRO)
1993-2009: Filmspot (Jac. Goderie, AT5, AVRO, Canal+)
1994: Mioch versus Goderie (RTL5)
1995-2002: Stardust (Harry Hosman, Bram van Splunteren, VPRO) [Later R.A.M., cinema.nl; met specials over IFFR, IDFA, NFF en Cannes]
1996-heden: Films & Sterren (René Mioch, Veronica, RTL)
2000: Voor een briefkaart op de eerste rang (Paula Patricio, KRO)
2018: De Kijk van Koolhoven (Martin Koolhoven, VPRO)
Losse filmprogramma’s
Nederlandse Cineasten (Ruud Bishoff, Peter Dekker, 5 delen, 1984) [over vijf naoorlogse filmmakers: Marten Toonder, Ytzen Brusse, Emiel van Moerkerken, Jan Vrijman, Herman van der Horst]
Morgen gaat ’t beter (Cees van Ede en Ruud van Gestel, 5 delen, 1986) [Geschiedenis van de Nederlandse film]
Cinema Perdu (veertig compilaties, samenstelling: Peter Delpeut, 1995 e.v.) [Schatten uit het Filmmuseum, veelal behorend tot de vroege cinema]
Allemaal Film (verschillende regisseurs, 9 delen, 2007; presentatie: Jeroen Krabbé) [Nederlandse filmgeschiedenis van 1945 tot 2005]
Foto’s: Beeld en Geluid
Simon van Collem in De oude draaidoos
Nada van Nie en Tineke Verburg in Hollywood Boulevard
Ageeth Scherphuis in Uitkijk
Rene? Mioch in Films & Sterren
Charles Boost interviewt Alfred Hitchcock
Waarschijnlijk te klein maar wel leuk om erbij te zetten:
Hans van Willigenburg in Films & Fans
Bob Bouma in Voor een briefkaart op de eerste rang
Het panel van Voor een briefkaart op de eerste rang